Nhạc sĩ Y Vân qua nét vẽ của con trai trưởng.
1. Đôi lần tôi
định phác thảo chân dung ông bằng chút chữ nghĩa khiêm tốn của mình, nhưng cứ day dứt suy nghĩ: cái lý lịch
đáng tin cậy nhất và bền vững nhất của nhạc sĩ chính là những giai điệu thăng
hoa từ tâm hồn, chứ không phải bất kỳ một lời hoa mỹ nào. Không thể nói khác hơn, giá trị ca khúc sẽ trực tiếp chứng
minh nhạc sĩ ấy đã đến, đã trân trọng và đã ngoảnh lại tiếc nhớ cuộc sống
này ra sao.
Thế nhưng, đến
một ngày gặp gỡ những người thân của nhạc sĩ Y Vân và được ngồi trong căn nhà
nhỏ mà ông đã lặng lẽ sáng tạo đến giây phút cuối cùng trên cõi nhân
gian, tôi quyết định viết về ông, dẫu dài dẫu ngắn hoặc dẫu sớm dẫu muộn cũng tỏ
bày dăm ba niềm mến mộ của khán giả hôm nay dành cho tác giả nhiều ca khúc nức
danh như "Lòng mẹ",
"Sài Gòn", "60 năm cuộc đời"…
2. Xin nhắc lại, với di sản âm nhạc của nhạc sĩ Y Vân,
ông không cần ai bênh vực cho mình trước sự bôi xóa nghiệt ngã của thời gian. Và cái lý lịch của Y Vân
không chỉ đơn giản rằng: tên thật Trần Tấn Hậu, sinh năm 1933 tại Hà Nội, mất
năm 1992 tại TP HCM. Lý lịch của Y Vân cần được hình dung bằng những tác phẩm của
Y Vân.
Tôi đến tư gia của ông không phải để dò hỏi tin tức mà để
cảm nhận không gian đã chở che và nâng đỡ nhiều ca khúc ký tên Y Vân xuất hiện.
Trên bức tường ngay phòng
khách trang trọng treo bức tranh chân dung Y Vân do người con trai trưởng của ông vẽ bằng chất liệu sơn
dầu. Đó là một bức tranh chân dung chứa đựng nhiều rung động thẩm mỹ.
Nhìn
vào đấy có thể thấy một Y Vân tóc gợn sóng phiêu lãng, vầng trán gồ nghị lực,
và đặc biệt là đôi mắt sắc u uẩn buồn. Dù người vẽ thêm vào nhiều nốt nhạc quanh khuôn mặt khắc khổ của ông, thậm chí
khói thuốc bay vòng lên từ vành môi ông cũng biến thành khóa sol, vẫn
không thể nào khỏa lấp được nét buồn cứ thăm thẳm trào ra đôi mắt. Cứ như cả tuổi
thơ khốn khó của một cậu bé mồ côi cha, xuôi ngược cùng mẹ nuôi hai em trong một
ngõ nhỏ ở phố Khâm Thiên - Hà Nội, đều dồn vào đôi mắt ấy.
Cứ như cả chuỗi ngày mê mải cùng các ban nhạc vất vả ở
các phòng trà kiếm tiền cơm vợ áo
con đều dồn vào đôi mắt ấy. Cứ như cả chuỗi khuya khoắt lầm lũi ôm cây đàn
guitare ký xướng từng nốt nhạc
lên trang bản thảo nhọc nhằn, đều dồn vào đôi mắt ấy. Lạc trong đôi mắt Y Vân,
tôi bỗng mường tượng bài hát "Buồn" xa vắng tri âm của ông: "Buồn
như ly rượu đầy, không có ai cùng cạn. Buồn như ly rượu cạn, không còn rượu để say".
3. Bà Trần Thị
Minh Lâm, người gắn bó với quãng đời sau của nhạc sĩ Y Vân, lần giở những
bản nhạc của ông được gìn giữ cẩn thận bằng vẻ mặt hồi tưởng rưng rưng. Từ khi ông khuất bóng, bà sống dưới
ngôi nhà này giữa ngổn ngang kỷ niệm. Gần 20 năm đã trôi qua, nhưng ngôi nhà vẫn bày biện như thời ông còn
tại thế. Với bà, hình ảnh ông không hề xa xôi hay cách biệt, có thể ông vừa ra
ngõ mua một bao thuốc lá, có thể ông vừa đến phòng thu để hòa âm một ca khúc mới,
và cũng có thể ông vừa đi thực tế sáng tác ở đâu đó.
Bà Trần Thị Minh Lâm chính thức đến với nhạc sĩ Y Vân do…
vợ trước của nhạc sĩ Y Vân trực tiếp đi hỏi cưới. Bên chiếc máy may nhỏ, mỗi
ngày bà tận tụy từng mũi kim đường chỉ để làm điểm tựa cho ca khúc của Y Vân tiếp
tục bay cùng năm tháng. Bà rạch tòi: "Y Vân viết khoảng 200 ca khúc, tui
đã đi đăng ký bản quyền 136 bài. Mong ước lớn nhứt của tui là có thể in một tuyển tập ca khúc Y Vân thật đầy đủ!".
Trong ký
ức của bà vẫn còn nguyên tấm lưng gầy
gò của nhạc sĩ Y Vân bên ngọn đèn đêm âm thầm viết nhạc. Hơn ai hết, bà hiểu ông viết ca khúc và viết nhạc
phim giữa cái xóm lao động nghèo trên đường Trần Huy Liệu, quận 3, TP HCM không
chỉ bằng đam mê mà còn bằng trách nhiệm của một người chồng, người cha. Bà sinh cho nhạc sĩ Y Vân bốn
người con, và đối xử thân tình với bốn người con của vợ trước một cách êm ấm.
Cả bà và người
vợ trước đều xác định rất rõ, họ đứng sau một người đàn ông tài hoa và lận
đận. Họ cảm thông sâu sắc rằng, đôi mắt buồn của Y Vân những thời khắc lủi thủi
cùng bóng tối có thể giúp người yêu
nhạc ngày mai được rộn ràng theo giai điệu "Đêm đô thị", được đắm đuối
theo tiết tấu "Những bước chân âm thầm", được xao xuyến theo khúc thức
"Ảo ảnh"…
Và họ cũng mở
lòng chấp nhận cả những phút giây trái tim liêu xiêu của ông lúc thoáng
gặp mỹ nhân nào đó lướt qua, vì khoảnh khắc ấy được chuyển thành sáng tạo run rẩy,
dẫu là "Thúy đã đi rồi" hoài niệm hay dẫu là "Kim" nơi nào ngậm ngùi: "Cớ sao buồn vậy
Kim? Cớ sao sầu vậy Kim? Ai thương em hơn anh mà tìm?".
4. Ngày 28/11/1992, nhạc sĩ Y Vân vẫy chào cõi người khi vừa bước vào tuổi 60, đúng như ông
tiên liệu "Em ơi, có bao nhiêu. Sáu mươi năm cuộc đời". Tác phẩm cuối
cùng của ông là ca khúc "Từ xa nghìn trùng" viết cho bộ phim
"Người về từ nghìn
trùng" của đạo diễn Lưu Bạch Đàn.
"Từ xa nghìn trùng" viết theo điệu show, tất
nhiên Y Vân không thể theo dõi sức lan tỏa của ca khúc ấy, nhưng ca sĩ Phương Thảo thể hiện và những diễn viên
tham gia bộ phim "Người về từ nghìn trùng" như Việt Trinh, Lê Tuấn Anh, Y Phụng, Nguyễn Huỳnh đều
lấy tâm trạng gửi gắm trong lời hát "sao anh quay đi để em lạnh lùng"
để làm cột mốc nhớ thương ông!
Ngày tiễn Y
Vân về một chốn mơ màng khác, tôi không biết có bao nhiêu nước mắt bẽ bàng. Tuy
nhiên, tôi dám chắc, không có những giọt nước mắt nào xót xa bằng nước mắt
"lá vàng khóc lá xanh" ở người mẹ ruột của nhạc sĩ Y Vân. Người mẹ ấy
chính là nguồn cảm hứng dạt dào để nhạc sĩ Y Vân tuổi đôi mươi đã viết
nên ca khúc "Lòng mẹ" ngọt ngào đến tận hôm nay và mai sau:
"Lòng mẹ chan chứa trên bao xóm làng gần xa. Lòng mẹ dâng tới trăng ngàn đứng
lặng để nghe".
Có nhiều giai thoại khác nhau về sự ra đời của ca khúc
"Lòng mẹ", nhưng chỉ có một
điều mà ai cũng có thể nhận ra mỗi lần lời hát vang lên, đó là sự hiếu thảo của
nhạc sĩ Y Vân. Sau khi để tang cho con trai được 10 tháng, người mẹ ruột của Y
Vân chia biệt dương gian trong nỗi niềm thắm thiết: "Lời ru man mác êm như
sáo diều dật dờ. Nắng mưa sớm chiều vui cùng tiếng hát trẻ thơ".
5. Bên cạnh
"Sáu mươi năm cuộc đời" và "Lòng mẹ", một ca khúc nữa
của nhạc sĩ Y Vân được trình diễn với tần số dày đặc là "Sài Gòn".
Theo tài liệu mà tôi có được, bản nhạc "Sài Gòn" được in lần đầu tiên
vào tháng 8/1965. Với điệu chachacha, ca khúc "Sài Gòn" phô diễn sức
sống của một thành phố phương Nam nhộn
nhịp và hào phóng: "Dừng chân trên bến khi chiều nắng chưa phai. Từ xa thấp
thoáng muôn tà áo tung bay".
Nhiều lần nghe
ca sĩ trong nước cũng như nhiều ban nhạc nước ngoài hát lại "Sài Gòn",
tôi luôn từ sự trầm trồ chuyển sang sự ngạc nhiên. Phong cách âm nhạc của Y Vân
thật khó nắm bắt, vì nơi ông cộng hưởng
nhiều thẩm mỹ không gần nhau, đối lập nhau. Y Vân có thể thành công với điệu
bolero, rumba nhưng cũng có thể thành công với điệu twist, rock.
Vì vậy,
nếu tổ chức một đêm nhạc Y Vân, hoàn toàn có thể dàn dựng hàng chục bài hát
mang màu sắc khác nhau lôi cuốn khán giả từ đầu đến cuối! Và tôi tin, cũng đến
một ngày nào đó, chúng ta sẽ hân hạnh công bố những ca khúc mà nhạc sĩ Y Vân đã
sáng tác với tên thật Trần Tấn Hậu vào thập niên 80 của thế kỷ trước như: "Người con gái Việt Nam" phổ
thơ Tố Hữu, "Người em sầu mộng" phổ thơ Lưu Trọng Lư, "Thề non
nước" phổ thơ Tản Đà, "Một lần cuối" phổ thơ Nguyễn Bính…
LÊ THIẾU NHƠN
Nguồn: ANTG
Câu chuyện văn hoá khác:
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét